Współczesne rozumienie i leczenie ADHD u dorosłych: perspektywa poznawczo-behawioralna

Obecnie podkreśla się, że ADHD stanowi złożony problem biopsychospołeczny, który wpływa nie tylko na jednostkę, ale również na jej otoczenie — rodzinę, relacje partnerskie i funkcjonowanie zawodowe. Dorośli z ADHD częściej doświadczają poczucia frustracji, trudności w utrzymaniu motywacji i obniżonego poczucia własnej skuteczności. Z tego względu niezbędne jest upowszechnianie wiedzy o ADHD oraz zapewnienie dostępu do profesjonalnej diagnostyki i skutecznych metod terapii. 

Epidemiologiczne dane wskazują, że ADHD jest jednym z najczęściej diagnozowanych zaburzeń neurorozwojowych. U dzieci w wieku 3–12 lat szacowana częstość występowania wynosi około 7,6%, natomiast wśród młodzieży (13–18 lat) – 5,6%. W dorosłości objawy spełniające kryteria diagnostyczne utrzymują się u około 4,4% populacji (Faraone i in., 2023). 

W Polsce problem ten może dotyczyć około miliona osób dorosłych. Pomimo to oficjalne statystyki pozostają znacznie zaniżone – według danych Ministerstwa Zdrowia (2024) diagnozę odpowiadającą klasyfikacji F90 postawiono jedynie u 6943 dorosłych pacjentów. Choć liczba ta wzrosła o 94% w porównaniu z rokiem 2023, nadal stanowi zaledwie niewielki ułamek populacji potencjalnie spełniającej kryteria rozpoznania. 

Niski poziom diagnozowania ADHD w dorosłości stanowi istotne wyzwanie kliniczne i systemowe, ograniczając dostęp do właściwego leczenia oraz wsparcia psychoterapeutycznego. 

Diagnoza ADHD u dorosłych opiera się na szczegółowym wywiadzie klinicznym, który powinien obejmować analizę historii rozwoju, aktualnych objawów oraz ich wpływu na funkcjonowanie w życiu codziennym. Kluczowym elementem jest potwierdzenie obecności symptomów przed 12. rokiem życia oraz ich występowania w co najmniej dwóch obszarach aktywności — np. w pracy zawodowej i relacjach społecznych. 

Podczas diagnozy istotna jest ocena nasilenia objawów takich jak dezorganizacja, trudności w planowaniu, impulsywność czy problemy z utrzymaniem uwagi. Często pomocne są narzędzia psychometryczne, takie jak kwestionariusze i skale oceny objawów, a także informacje uzyskane od bliskich pacjenta. Choć dane od rodziny lub partnera są cenne, ich brak nie uniemożliwia rozpoznania — o diagnozie decyduje całościowa analiza kliniczna. 

Rosnąca liczba diagnoz ADHD u dorosłych generuje zapotrzebowanie na specjalistów posiadających pogłębioną wiedzę i praktyczne umiejętności w zakresie pracy z tą grupą pacjentów. Platforma CBTedu oferuje liczne szkolenia i kursy z zakresu terapii poznawczo-behawioralnej, w tym programy dedykowane diagnozie i terapii ADHD. Szczegóły szkoleń dostępne na platformie: https://www.cbt.edu.pl/adhd  

Uczestnicy szkoleń zdobywają wiedzę na temat współczesnych kryteriów diagnostycznych, zasad planowania interwencji oraz technik terapeutycznych stosowanych w pracy z dziećmi, młodzieżą i dorosłymi. Szkolenia prowadzone są przez doświadczonych terapeutów łączących teorię z praktyką kliniczną, co pozwala uczestnikom natychmiast wdrażać nabyte umiejętności w pracy zawodowej. 

Programy edukacyjne obejmują również moduły dotyczące psychoedukacji pacjentów i ich rodzin, pracy z emocjami oraz budowania motywacji do zmiany. W ramach zajęć uczestnicy uczą się także rozpoznawać współchorobowości i różnicować objawy ADHD z innymi zaburzeniami psychicznymi, co ma kluczowe znaczenie dla skuteczności terapii. 

Centrum CBT kładzie duży nacisk na rozwój kompetencji praktycznych poprzez warsztaty, superwizje i analizy przypadków klinicznych, dzięki czemu szkolenia mają charakter nie tylko teoretyczny, ale przede wszystkim praktyczny. Takie kompleksowe przygotowanie specjalistów przekłada się na wyższą jakość wsparcia udzielanego osobom z ADHD i przyczynia się do upowszechniania nowoczesnych standardów terapii poznawczo-behawioralnej w Polsce. 

ADHD rzadko występuje w izolacji. U dorosłych pacjentów często współwystępuje z zaburzeniami lękowymi, depresyjnymi, zaburzeniami osobowości lub uzależnieniami. Niejednokrotnie osoby te zgłaszają się po pomoc z powodu objawów wtórnych, takich jak obniżony nastrój, trudności w relacjach czy wypalenie zawodowe. Brak rozpoznania pierwotnego ADHD może prowadzić do nieadekwatnego leczenia. 

Dlatego kluczowe jest, by diagnoza była stawiana przez specjalistów posiadających doświadczenie w psychiatrii i psychoterapii poznawczo-behawioralnej. Tylko trafna diagnoza pozwala dobrać skuteczny plan terapii i uniknąć pomyłek diagnostycznych, np. z zaburzeniem afektywnym dwubiegunowym. 

W praktyce klinicznej szczególne znaczenie ma umiejętność rozróżnienia objawów nakładających się, takich jak impulsywność, niestabilność emocjonalna czy zaburzenia koncentracji, które mogą występować również w innych jednostkach chorobowych. Współchorobowość znacząco wpływa na przebieg i rokowanie leczenia, dlatego wymaga indywidualnego podejścia terapeutycznego. Zintegrowany model pracy – łączący elementy terapii poznawczo-behawioralnej, wsparcia farmakologicznego oraz psychoedukacji – pozwala skuteczniej odpowiadać na złożone potrzeby pacjentów z ADHD i zaburzeniami towarzyszącymi. Wczesne rozpoznanie współchorobowości umożliwia nie tylko lepsze dopasowanie strategii leczenia, ale także poprawę jakości życia i funkcjonowania społecznego osób z ADHD. 

Współczesne standardy leczenia ADHD u dorosłych zakładają podejście zintegrowane, łączące psychoedukację, interwencje psychospołeczne oraz – w razie potrzeby – farmakoterapię. Spośród metod psychoterapeutycznych najwyższą skuteczność wykazuje terapia poznawczo-behawioralna (CBT). 

CBT koncentruje się na rozpoznawaniu i modyfikowaniu nieadaptacyjnych schematów myślenia oraz zachowań utrudniających funkcjonowanie. Pacjenci uczą się planowania, organizacji zadań, efektywnego zarządzania czasem oraz rozwijania strategii samoregulacji emocjonalnej. Ważnym elementem terapii jest również praca nad akceptacją siebie i redukcją poczucia porażki, które często towarzyszy osobom z ADHD. 

Psychoedukacja stanowi integralną część terapii — umożliwia pacjentom i ich bliskim zrozumienie natury zaburzenia, a tym samym zwiększa efektywność oddziaływań terapeutycznych. 

W procesie terapeutycznym szczególne znaczenie ma dostosowanie metod pracy do indywidualnych potrzeb pacjenta. W praktyce wykorzystuje się techniki takie jak trening uważności (mindfulness), strategie wspierające pamięć operacyjną oraz narzędzia planowania i monitorowania postępów. Regularna współpraca terapeuty z pacjentem pozwala utrwalać nowe nawyki i wzmacniać poczucie sprawczości. 

Coraz częściej terapia poznawczo-behawioralna jest także łączona z elementami coachingu ADHD, który wspiera realizację celów osobistych i zawodowych, pomagając w przekładaniu umiejętności nabytych w gabinecie na codzienne funkcjonowanie. Tak kompleksowe podejście zwiększa szanse na długotrwałą poprawę jakości życia osób z ADHD i ich rodzin. 

Zrozumienie mechanizmów działania ADHD pozwala na skuteczniejsze wspieranie osób z tym zaburzeniem. Celem terapii nie jest wyłącznie redukcja objawów, lecz również rozwój umiejętności organizacyjnych, emocjonalnych i społecznych. 

Dorośli z ADHD często posiadają ponadprzeciętną kreatywność, elastyczność i zdolność szybkiego reagowania — właściwie prowadzona terapia pozwala przekształcić te cechy w zasoby wspierające rozwój zawodowy i osobisty. 

Dlatego interdyscyplinarne podejście, obejmujące psychoterapię, coaching, psychoedukację i współpracę z rodziną, stanowi najbardziej efektyczny model pomocy. Wzrost świadomości społecznej oraz rozwój kompetencji specjalistów to kluczowe warunki poprawy jakości życia osób z ADHD w Polsce. 

Centrum CBT EDU, jako ośrodek szkoleniowy z wieloletnim doświadczeniem, odgrywa istotną rolę w kształceniu terapeutów w duchu rzetelnej praktyki klinicznej i promowaniu współczesnych, naukowo zweryfikowanych metod pracy z osobami z ADHD.