Badania wskazują, że współchorobowość ADHD i OCD może dotyczyć nawet 30–40% pacjentów. Osoby z tym podwójnym rozpoznaniem częściej doświadczają trudności w zakresie koncentracji, organizacji działań, a także kontroli impulsów i emocji. Obecność obsesyjnych myśli oraz przymusowych rytuałów dodatkowo potęguje obciążenie poznawcze i emocjonalne, prowadząc do przewlekłego stresu oraz spadku jakości życia.
Zarówno ADHD, jak i OCD wiążą się z dysfunkcjami w zakresie obwodów korowo-prążkowia oraz z nieprawidłową regulacją neuroprzekaźników – dopaminy, serotoniny i noradrenaliny. W ADHD dominuje niedostateczna aktywacja układów dopaminergicznych odpowiedzialnych za uwagę i motywację, natomiast w OCD obserwuje się nadaktywność obwodów limbiczno-prążkowia, prowadzącą do powtarzalnych, natrętnych myśli i działań. Wspólne obszary neurobiologiczne tłumaczą, dlaczego objawy mogą współwystępować, a czasem nakładać się na siebie.
W praktyce klinicznej u pacjentów z ADHD kompulsywne zachowania mogą być interpretowane jako strategie kompensacyjne – np. wielokrotne sprawdzanie, czy zadanie zostało wykonane, czy klucze zostały zabrane z domu. Takie działania mogą mieć charakter adaptacyjny, ale w przypadku nadmiernej sztywności i lęku stają się objawami OCD.
Różnicowanie ADHD i OCD wymaga dużego doświadczenia diagnostycznego. U osób dorosłych, szczególnie z długo nierozpoznanym ADHD, objawy obsesyjno-kompulsyjne mogą maskować deficyty uwagi. Z kolei impulsywność i dezorganizacja wynikająca z ADHD mogą być błędnie interpretowane jako brak kontroli nad rytuałami OCD. Kluczowe jest więc ustalenie chronologii pojawienia się objawów – w jakim wieku zaczęły się trudności, które z nich dominują i jak wpływają na codzienne funkcjonowanie.
W procesie diagnostycznym istotne jest też zbadanie, czy zachowania powtarzalne wynikają z lęku (charakterystycznego dla OCD), czy z deficytów uwagi i pamięci roboczej (typowych dla ADHD). U części pacjentów konieczne jest przeprowadzenie testów neuropsychologicznych oraz szczegółowy wywiad rozwojowy.
Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) jest obecnie najlepiej udokumentowaną metodą leczenia zarówno ADHD, jak i OCD. W przypadku współwystępowania obu zaburzeń stosuje się podejście zintegrowane, które łączy elementy klasycznej CBT z technikami ekspozycji z powstrzymaniem reakcji (ERP) oraz treningiem funkcji wykonawczych.
Pacjent uczy się rozpoznawać automatyczne myśli, weryfikować przekonania katastroficzne oraz rozwijać strategie samoregulacji emocjonalnej. W terapii skupia się także na planowaniu działań, ustalaniu priorytetów i ograniczaniu zachowań kompulsywnych. Zintegrowana CBT pozwala zmniejszyć nasilenie zarówno objawów uwagowych, jak i obsesyjno-kompulsyjnych, poprawiając funkcjonowanie w pracy, w relacjach i w życiu codziennym.
Dla specjalistów zajmujących się psychoterapią i diagnozą ADHD oraz OCD szczególnie wartościowe są szkolenia z terapii poznawczo-behawioralnej organizowane przez Centrum CBT EDU. Kursy dostępne na platformie edukacyjnej CBTedu uczą, jak prowadzić terapię osób z zaburzeniami współwystępującymi, jak planować ekspozycję w warunkach deficytów uwagi oraz jak łączyć CBT z treningiem funkcji wykonawczych.
W leczeniu współistniejącego ADHD i OCD stosuje się często terapię łączoną. Podstawą leczenia OCD są selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI), które zmniejszają lęk i natrętne myśli. ADHD natomiast leczy się psychostymulantami, bądź niestymulującymi lekami.
Ważne jest ostrożne dobieranie leków, ponieważ psychostymulanty mogą w niektórych przypadkach nasilać objawy lękowe lub kompulsyjne. Dlatego zaleca się rozpoczęcie terapii od najcięższego zaburzenia – jeśli OCD dominuje, leczenie zaczyna się od SSRI i stopniowego wdrażania interwencji poznawczo-behawioralnych. W dalszym etapie, po stabilizacji, można włączyć leki ukierunkowane na ADHD.
Szkolenia online CBTedu uczą, jak planować kompleksowe leczenie w zgodzie z aktualnymi wytycznymi, minimalizując ryzyko działań niepożądanych i poprawiając współpracę z pacjentem.
W pracy klinicznej szczególnie ważne jest uświadomienie pacjentowi, że objawy ADHD mogą wpływać na skuteczność leczenia OCD – np. trudności w utrzymaniu uwagi mogą utrudniać wykonywanie zadań ekspozycyjnych w ramach terapii ERP. Dlatego psychoedukacja i stopniowe wprowadzanie strategii organizacyjnych są niezbędne.
W terapii łączonej dobrze sprawdzają się narzędzia wspierające strukturyzację sesji i codziennych działań: planery, checklisty czy aplikacje do monitorowania nawyków. CBT w tym kontekście pełni funkcję „pomostową” – łączy techniki redukcji lęku z treningiem planowania i kontroli impulsów.
Terapeuci, którzy chcą rozwijać praktyczne umiejętności w tym obszarze, mogą skorzystać ze szkoleń online z terapii poznawczo-behawioralnej dorosłych z ADHD i OCD na platformie CBTedu. Programy realizowane przez Centrum CBT EDU obejmują diagnostykę różnicową, techniki pracy z kompulsjami oraz metody poprawy koncentracji i samoregulacji emocjonalnej u pacjentów z zaburzeniami współwystępującymi.
Współwystępowanie ADHD i OCD wymaga od terapeuty kompleksowego podejścia – zarówno diagnostycznego, jak i terapeutycznego. Kluczem do sukcesu jest zrozumienie wzajemnego wpływu objawów, indywidualizacja interwencji oraz połączenie farmakoterapii z terapią poznawczo-behawioralną. Edukacja pacjenta i jego bliskich, stopniowe wprowadzanie zmian oraz stałe monitorowanie postępów stanowią fundament skutecznego leczenia.
Dla specjalistów pragnących pogłębić wiedzę i praktyczne kompetencje w pracy z osobami z ADHD i OCD rekomendowane są szkolenia z terapii poznawczo-behawioralnej w Centrum CBT EDU, realizowane
online na platformie CBTedu. Udział w kursach pozwala zdobyć narzędzia niezbędne do prowadzenia efektywnej terapii opartej na dowodach naukowych (evidence-based practice), zgodnie z aktualnymi wytycznymi klinicznymi.
